طرح درس نوعی برنامه یا چهارچوب نوشته شده توسط معلم برای اجرای فعالیت های آموزشی در کلاس درس می باشد. طرح درس یا سناریوی آموزشی بر لزوم استفاده از سازماندهی در امر یاددهی و یادگیری تأکید دارد. در نگارش طرح درس می بایست به ساعت شروع و پایان تدریس، مدت زمان انجام فعالیت های کلاسی، حضور و غیاب دانش آموزان و مهم تر از همه اهداف یادگیری هر جلسه اشاره شود.
اداره کلاس درس از مهم ترین مباحثی است که آموزش و پرورش در سال های اخیر توجه خود را به آن معطوف کرده است. منظور از اداره کلاس درس توسط معلم یعنی داشتن برنامه ریزی برای شروع و اتمام کلاس در مدت زمان مشخص. در واقع معلم از همان ابتدا که وارد کلاس می شود باید تمامی فعالیت های خود را بر اساس مدت زمان هر جلسه در یک برگه نوشته و آن را به مدیر مدرسه نیز تحویل دهد. این برگه که تمام جزئیات فعالیت کلاسی هر جلسه در آن نوشته می شود، طرح درس نام دارد.
نگارش طرح درس دارای قوانین خاصی بوده که بر اساس نوع طرح درس مشخص شده و در انواع قالب های روزانه، ماهانه و سالانه نوشته می شود. نکته مشترک تمامی آن ها، رسیدن به سطح بالای یادگیری توسط دانش آموزان است.
از آنجایی که معلمان زیادی در خصوص نحوه نگارش طرح درس سوال داشته و به دنبال دانلود نمونه طرح درس معتبر و درست هستند، در این مقاله ضمن ارائه تعریفی بر انواع طرح درس، لینک دانلود چند نمونه طرح درس نیز ارائه می شود تا معلمان از طریق آن ها بتوانند برای نگارش یک طرح درس صحیح اقدام نمایند.
طرح درس چیست؟
طرح درس به عنوان برنامهریزی و سازمان دادن به مجموعه فعالیتهایی است که معلم در ارتباط با هدفهای آموزشی، محتوای درس و تواناییهای دانشآموزان برای مدت زمان مشخص تدوین میکند. در واقع، معلمان یک برنامه یا یک چهارچوب منظم و سازماندهی شده برای کلاس خود تنظیم میکنند تا فرآیند تدریس و آموزش را هدفمندانه شروع کرده، با نظم هدایت کنند و به موقع به پایان برسانند. به علاوه، طرح درس به عنوان نقشه راهی برای معلم و دانشآموزان به شمار میآید که مسیر تدریس و یادگیری را برای آنان مشخص میکند.
بنابراین میتوان گفت که طرح درس به زبان ساده تمامی اندیشهها، مقدمهچینیها و پیشبینیهایی را شامل میشود که در ذهن معلم و قبل از رفتن او به کلاس شکل میگیرند. حال اگر این اندیشهها روی کاغذ نوشته شوند، طرح درس نامیده میشوند.
فرم طرح درس را می توان از مدیر مدرسه و یا برخی از سایت های مربوط با سامانه آموزش و پرورش و مسائل مرتبط با آن دریافت کرد. همچنین امکان طراحی فرم طرح درس توسط خود معلم نیز وجود دارد. بنابراین می توان این گونه برداشت کرد که نگارش طرح درس امری آسان بوده که با تسلط بر روی مهارت های کلاسداری می توان آن را انجام داد.
خیلی از معلمان به دلیل عدم آگاهی از جزئیات مندرج در فرم طرح درس نمی توانند برای نگارش آن اقدام کنند. اما در طرح درس چه اطلاعاتی درج می شود که نحوه نگارش آن مهم است؟
انواع طرح درس
- طرح درس برای کل کتاب یا طرح سالانه
- طرح درس برای نیم سال تحصیلی
- طرح درس ماهانه
- طرح درس هفتگی
- طرح درس روزانه یا جلسهای
- طرح درس برای هر فصل کتاب
اهمیت استفاده از طرح درس چیست؟
استفاده از طرح درس برای پیشبرد اهداف آموزشی و همچنین یاددهی و یادگیری دانشآموز از اهمیت بالایی برخوردار است. به عنوان برخی از مهمترین دلایل اهمیت تنظیم چنین طرحی در مدارس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده بهینه از زمان
- تحقق بهتر اهداف درسی از نظر کمی و کیفی
- کاهش بینظمی و هرج و مرج در کلاس
- ایجاد انگیزه در معلم و دانشآموزان
- افزایش اعتماد به نفس مدرس یا معلم
- امکان یادگیری عمیقتر و پایدارتر دانشآموزان
- نهادینه شدن نظم و انضباط در فعالیتهای دانشآموزان
بخش های یک طرح درس
- مشخصات کلی
- نوشتن اهداف کلی، جزئی، رفتاری
- وسایل آموزشی
- روش تدریس
- ارزشیابی تشخیصی
- ارائه درس
- ارزشیابی تکوینی
مراحل نگارش طرح درس
جهت نوشتن یک طرح درس روزانه، مراحل و نکات زیر را به ترتیب دنبال می کنیم:
۱- مشخصات کلی:
ابتدا باید نام درس، موضوع درس، مدت جلسهأ شماره طرح درس، نام مدرسه، تعداد دانش آموزان، کلاس و دوره تحصیلی، نام معلم و تاریخ را در بالای صفحه کاربرگ طرح درس نوشته شود.
۲- مشخص کردن اهداف کلی، جزیی و رفتاری:
یک معلم آگاه هدفهای کلی و رفتاری موضوعی که قصد تدریس آنرا دارد مشخص می نماید.
۱-۲. هدفهای کلی: یک هدف کلی، یک عبارت واحد است که وضعیت فراگیر را پس از دریافت یک عمل آموزشی توصیف می کند . به عبارت دیگر هدفهای کلی آموزشی حاوی نتایجی هستند که معلم انتظار دارد، در اثر آموزشی که به دانش آموزان می دهد و فعالتیهایی از آنها برای یادگیری به عمل می آورند عاید آنان گردد. این قبیل اهداف مهم هستند و در معرض تعبیرهای گوناگون قرار می گیرند.
۲-۲. هدفهای جزیی: هدفهای کلی قابلیتهایی هستند که قرار است فراگیران پس از گذراندن مجموعه ای از تجارب یادگیری کسب کنندو چون این هدفها با واژه های کلی بیان می شوند معمولاً توضیح بیشتر ضروری است. این توضیح از طریق ارایه مجموعه ای از هدفهای جزیی انجام می پذیرد.
۳-۲. هدفهای رفتاری: پس از مشخص نمودن اهداف کلی و تجزیه آن به اهداف جزیی، اهداف رفتاری مطرح می گردد. هدفهای رفتاری عبارتند از اعمال، رفتارها ، حرکات وآثاری که قابل مشاهده کردن ، شنیدن ، لمس کردن و قابل سنجش باشند. این قبیل اهداف مشخص می سازند که دانش آموزان به هدفهای کلی رسیده اند. برای طرح هدفهای رفتاری رعایت چهار ویژگی و مخاطب، فعل رفتاری، شرایط و معیار و درجه، ضروری می باشد.
۳- وسایل آموزشی:
انتخاب رسانه های مناسب منجر به آموزش مؤثرتر خواهد شد. از یک رسانه آموزشی نمی توان در همه موقعیتهای آموزشی استفاده کرد. هر موقعیت آموزشی رسانه خاص خود را طلب می کند. بدون توجه به قابلیتهای رسانه های آموزشی در موقعیتهای مختلف، نمی توان از آنها استفاده مناسبی به عمل آورد.
۴- روشهای تدریس:
به منظور نیل به اهداف آموزشی تعیین شده بهره گیری از روشهای تدریس و الگوهای تدریس متناسب با هدفهای درس و نوع مطالب و بحث، نوع کلاس، تعداد دانش آموزان و غیره روشها و الگوهای خاص مورد استفاده قرار می گیرد.
۵- قبل از شروع درس:
پیش از شروع درس جدید چنانچه از قبل تکلیفی برای دانش آموزان تعیین شده است مورد بازدید و بررسی قرار گیرد و برنامه های دیگر با صلاحدید معلم انجام می گیرد.
۶- ارزشیابی تشخیصی:
معلم قبل از شروع درس جدید باید اطمینان حاصل کند که دانش آموزان مطالب درس قبل ، به خصوص مطالبی که دانستن آنها برای درس جدید پیش نیاز محسوب می شود را می دانند.. نوع ارزشیابی بستگی به نوع درس و هدفهای درسی می تواند از سئوال شفاهی تا آزمون کتبی متغیر باشد توجه به میزان اطلاعات قبلی دانش آموزان، از این بابت که سطح درس دادن براساس آن تنظیم شود، ضروری می باشد.
۷- آماده سازی:
به طور کلی هدف از آماده سازی عبارت است از تمرکز بخشی حواس فراگیران، معرفی ضمنی غیرمستقیم موضوع درس به ایجاد علاقه و انگیزه و کنجکاوی در دانش آموزان برای یادگیری مطلب جدید.
۸- ارائه ی درس:
این قسمت اساس طرح درس را تشکیل می دهد و باید به کاملترین وجه تنظیم گردد. درس جدید باید بر پایه دانسته ها و تجارب قبلی دانش آموزان طراحی و ارایه گردد، بطوریکه ارتباط منطقی درس جدید با مرحله آماده سازی حفظ گردد. مطالب ارایه شده باید دارای پیوستگی و نظم منطقی باشد.
۹- فعالیتهای تکمیلی:
انتخاب روش برای انجام فعالیتهای تکمیلی به موضوع و هدف درس بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر درسی که ارایه می شود به جمع بندی نیاز دارد معلم باید نوع آن را انتخاب کند، آیا جمع بندی را به طور شفاهی انجام می دهد و یا به صورتهای دیگر و غیره.
۱۰- ارزشیابی تکوینی:
ارزشیابی تکوینی به معنای ارزشیابی در همه مراحل تهیه برنامه است مانند بازدید دفترهای تمرین به منظور رفع اشکالهای موجود.
سوالات متداول (FAQ)
۱- طرح درس چیست ؟
طرح درس یک برنامه ریزی و چهارچوب در خصوص شیوه اداره کلاس درس می باشد که جزئیات آن در متن مقاله توضیح داده شده است.
۲- انواع طرح درس کدام ها هستند ؟
طرح درس دارای انواع مختلفی است که مهم ترین آن ها طرح درس روزانه، ماهانه و سالانه است. برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص هر یک از آن ها به مطالعه مقاله زیر بپردازید.
۳- نمونه طرح درس را از کجا می توان دانلود کرد ؟
شما می توانید با مراجعه به وبسایت آی طرح درس، تمامی طرح درس های روزانه و سالانه را برای تمامی پایه ها دریافت کنید.